Γνωριμία μὲ τὸν Ἱερὸ Ναό

«Παλιά Εκκλησία»

Το Ιερό Παρεκκλήσιο Αγίου Φανουρίου Ιλίου έχει την ιστορική του αφετηρία σε παλαιό Αγίασμα της Παναγίας (αφιερωμένο στην Θεομητορική Εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου), την «Παναγίτσα» ή «Παλιοπαναγιά», όπως ονομαζόταν από τους παλαιούς κατοίκους της περιοχής.

Το ιστορικό βάθος αυτού του Αγιάσματος είναι αδιευκρίνηστο, δεδομένου όμως ότι οι ντόπιοι κάτοικοι ήδη την περίοδο προ του 1930 χαρακτηρίζουν την περιοχή ως «Παλιοκλήσιζα» (στο αρβανίτικο ιδίωμα) και ως «Παλιά Εκκλησία» είναι προφανές ότι οι ρίζες αυτού του Αγιάσματος έχουν μακρά διαδρομή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σε παλαιό χάρτη της ευρύτερης Αθήνας χαρακτηρίζεται η περιοχή ως «Παλιά Εκκλησία».

1930: ανέγερση ιδιωτικού Ναού

Στα θεμέλια αυτού του παλαιού Αγιάσματος, σε εδαφική έκταση ιδιοκτησίας της ευσεβούς οικογένειας του Γεωργίου Κηρύκου, ανεγείρεται το 1930 με προσωπικές δαπάνες της εν λόγω οικογένειας μικρός Ναός αφιερωμένος αφενός στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Φανούριο σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις πολλές θαυματουργικές του παρεμβάσεις και εμφανίσεις σε πιστούς της περιοχής, στα Εισόδια της Θεοτόκου εις τιμήν του προϋπάρχοντος Αγιάσματος και στον Όσιο Γεράσιμο τον εν Κεφαλληνία, ιδιαίτερου προστάτου της κεφαλληνιακής προέλευσης οικογένειας Κηρύκου.

Κατά την αρχική οριοθέτηση του Δήμου Ιλίου, την χρονική περίοδο μετά την ανέγερση του πρώτου αυτού Ναού, και μετά από εργασίες που έγιναν στον παλαιό Ναό, κατά την ανασκαφή βρέθηκαν γύρω του μαρμάρινες πλάκες μνημάτων χωρίς σταυρό, λίθινα τετράγωνα αγκωνάρια και αυτές οι ανακαλύψεις οδήγησαν κάποιους ειδικούς στην εικασία ότι εκεί υπήρχε παλαιό νεκροταφείο με αναγωγή στα βάθη του χρόνου.

1937: δωρεά εν ζωή στο Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης

Στις 21 Αυγούστου του 1937, λίγες ημέρες πριν από την πανήγυρη του Αγίου Φανουρίου, ο μακαριστός Γεώργιος Κηρύκος, πρώτος κτίτωρ του Ναού, δωρίζει με την υπ’ αριθμ. 6334 συμβολαιογραφική πράξη δωρεάς εν ζωή τον Ιερό Ναό μετά των λοιπών του κτισμάτων (τα λεγόμενα κελλιά) και την πέριξ αυτού έκταση, συνολικού εμβαδού πεντακοσίων τετραγωνικών μέτρων, στο Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης, κοινωφελές και ευαγές ίδρυμα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ιδρυθέν το 1920. Ως νόμιμος εκπρόσωπος του δωρεοδόχου Ιδρύματος υπογράφει στο σχετικό συμβόλαιο ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Χρυσόστομος.

«Εις μνημόσυνον αιώνιον»

Η δωρεά αυτή του μακαριστού Γεωργίου Κηρύκου, η οποία τον κατέστησε μεγάλο ευεργέτη του Εκκλησιαστικού Ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης, έγινε «εις μνημόσυνον αιώνιον» του πατέρα του Παναγιώτου, της μητέρας του Ευανθίας, της συζύγου του Όλγας και των αδελφών του Κωνσταντίνου και Σωτηρίου. Βασική του και κύρια επιθυμία: η τέλεση δύο μνημοσύνων ετησίως, το ένα την 11η του μηνός Ιουλίου στο Ναό του Εκκλησιαστικού Ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης εις μνήμην των αδελφών του δωρητού και το άλλο, την 27η του μηνός Ιουλίου, στον δωρηθέντα Ναό του Αγίου Φανουρίου εις μνήμην των γονέων και της συζύγου αυτού. Επίσης, στο συμβόλαιο της δωρεάς συμπεριελήφθηκε και το ευλαβές αίτημα του δωρητή να μνημονεύονται τα ονόματα των ζώντων και τεθνεώτων μελών της οικογενείας του σε κάθε Θεία Λειτουργία, που θα τελείται στους εν λόγω Ναούς.

Κανονική δικαιοδοσία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Από τότε που ο Ναός περιήλθε στην ιδιοκτησία του Εκκλησιαστικού Ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης, κατέστη οριστικά και αμετάκλητα κανονικό έδαφος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, χωρίς καμία επίδραση από το μεταγενέστερο γεγονός της κανονικής και νόμιμης ίδρυσης νέων ιερών μητροπόλεων σε κανονικά εδάφη που απεσπάσθησαν εκ της ευρυτάτης δικαιοδοσίας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών.

Ο Ναός από την πρώτη στιγμή ετέθη σε τακτική δημόσια λατρεία για τις πνευματικές ανάγκες των πιστών της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Αττικής, μνημονευομένου πάντοτε στις Ιερές Ακολουθίες του ονόματος του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος.

Ο Ναός ανελλιπώς είχε τον δικό του εφημέριο, αποσπασμένο από κάποια ενορία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, διοριζόμενο κάθε φορά από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, καθώς επίσης εκ της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών διορίζονταν και τα μέλη της Διαχειριστικής Επιτροπής και το προσωπικό του Ναού, καθεστώς που συνεχίζεται απαρασάλευτο και σήμερα.

Κατάλογος εφημερίων

Από το σχετικό αρχείο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών προκύπτει ότι στον Ιερό Ναό του Αγίου Φανουρίου Ιλίου τις τελευταίες δεκαετίες έχουν διακονήσει οι κάτωθι ιερείς:

1. (†) Πρεσβ. Δημήτριος Γεωργόπουλος (από 1/1/1946 έως 26/11/1955).

2. (†) Αρχιμ. Ιωακείμ Μπαλασάκης (από 26/11/1955 έως 6/6/1957).

3. (†) Πρεσβ. Σταύρος Σχοινάς (από 6/6/1957 έως 31/8/1965).

4. (†) Πρεσβ. Δημήτριος Στεργίου (από 31/8/1965 έως 22/8/1967).

5. (†) Πρεσβ. Γεώργιος Παπαδόπουλος, παπαδάσκαλος (από 22/8/1967 έως 23/2/1968).

6. (†) Πρεσβ. Σπυρίδων Τσάμης (από 23/2/1968 έως 20/2/1969).

7. (†) Αρχιμ. Λεωνίδας Πανταζής (από 20/2/1969 έως 31/8/1971).

8. (†) Πρεσβ. Θεόδωρος Παπαγιαννόπουλος (από 31/8/1971 έως 12/4/1978).

9. (†) Πρεσβ. Ιωάννης Σωτηρόπουλος (από 12/4/1978 έως 31/10/1984).

10. Πρωτ. Ανδρέας Μέγγος (από 31/10/1984 έως 12/01/2006).

11. Αρχιμ. Διόδωρος Δεγαΐτης (από 12/1/2006 έως 1/2/2012).

12. Αρχιμ. Συμεών Βολιώτης (από 1/2/2012 έως 07/02/2018).

13. Οικον. Χρήστος Βλάχος (από 06/09/2016 έως 05/03/2018)

14. Πρωτ. Νικόλαος Βλαβιανός (από 05/03/2018 έως σήμερα).

1987-1996: ανέγερση του νέου περικαλλούς Ναού

Επί ημερών του πρωτ. π. Ανδρέα Μέγγου και υπό την άοκνη καθοδήγησή του και με δαπάνες των ευσεβών κατοίκων της περιοχής, θεμελιώθηκε, ανηγέρθη εκ βάθρων και εξωραΐσθηκε ο σημερινός περικαλλής Ιερός Ναός του Αγίου Φανουρίου. Στις 22 Φεβρουαρίου 1987 έγινε η θεμελίωση του Ιερού Παρεκκλησίου και στις 20 Οκτωβρίου 1996 τα λαμπρά εγκαίνια του από τον τότε Αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, επίσκοπο Διαυλείας (νυν Μητροπολίτη Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος) κ. κ. Δαμασκηνό, με την ευλογία και άδεια του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρού Σεραφείμ.

Το Ιερό Παρεκκλήσιο αφιερώθηκε στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Φανούριο, ενώ και στο υπόγειο εσωτερικό Παρεκκλήσιο του Ναού εγκαινιάστηκε η Αγία Τράπεζα εις τιμήν των Εισοδίων της Θεοτόκου και του Αγίου Γερασίμου του εν Κεφαλληνία. Μάλιστα στο τέμπλο του υπογείου εσωτερικού Παρεκκλησίου είναι τοποθετημένες οι εικόνες του τέμπλου του πρώτου παλαιού Ναού του Αγίου Φανουρίου.

Πανηγύρεις και σύγχρονη παρουσία του Ναού

Ο Ιερός Ναός πανηγυρίζει στις 27 Αυγούστου στη μνήμη του Αγίου Φανουρίου, στις 20 Οκτωβρίου στην ανακομιδή των Λειψάνων του Αγίου Γερασίμου και στις 21 Νοεμβρίου στα Εισόδια της Θεοτόκου.

Ιστορικό και κορυφαίο αναντίρρητα γεγονός, σταθμός στην νεότερη ιστορία του Ναού αποτέλεσε η επίσκεψη στο Ναό, στις 12 Απριλίου 2013, του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου του Β´ για την Ακολουθία της Δ´ Στάσης των Χαιρετισμών, στο τέλος της οποίας απένειμε τιμητική διάκριση στον π. Ανδρέα Μέγγο για την συμβολή του στην ανέγερση του νέου περικαλλούς Ιερού Ναού.

Στο Ναό επίσης τέλεσε τη Θεία Λειτουργία στις 24 Ιουνίου 2012 ο Προκαθήμενος της Αυτονόμου Εκκλησίας της Εσθονίας, Σεβ. Αρχιεπίσκοπος Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας κ. κ. Στέφανος.

Στον Ιερό Ναό τελούνται τακτικά οι Ιερές Ακολουθίες του νυχθημέρου σύμφωνα με το Ωρολόγιο Πρόγραμμα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ενώ ειδικά κάθε Δευτέρα – Τετάρτη και Παρασκευή απόγευμα τελείται Ιερά Παράκληση προς τον Άγιο Φανούριο και ευλογούνται φανουρόπιττες.

Σε τακτά διαστήματα τελούνται επίσης ιερές Αγρυπνίες και άλλες πνευματικές και λατρευτικές εκδηλώσεις.

«Εις ανάμνησιν»

Η νύχτα της Κυριακής 5 προς Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 1961 θα μείνει στα χρονικά της πρωτεύουσας ως μία από τις πιο τραγικές και καταστροφικές εξ αιτίας της πρωτοφανούς κακοκαιρίας που έπληξε την Αθήνα και ιδαίτερα τη Δυτική Αττική λόγω σφοδρής καταιγίδας.

Κατέρρευσαν 400 σπίτια, με αποτέλεσμα να μείνουν άστεγοι πάνω από 3.000 άνθρωποι και πάνω από 4.000 σπίτια πλημμύρισαν. 40 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους μέσα στα νερά, 8 δεν βρέθηκαν ποτέ, εκατοντάδες τραυματίες.

Τα φαινόμενα ήταν τόσο έντονα και συνεχίζονταν επί 10 ολόκληρες ώρες. Η άγρια νεροποντή που ξέσπασε στις 23:30 μ.μ. μετατράπηκε σε ισχυρή θύελλα μέσα σε μία ώρα συνοδευόμενη συνέχεια με χαλάζι μεγέθους μέχρι και καρυδιού, μετατρέποντας την Αθήνα σε μια απέραντη λιμνοθάλασσα. Κύριο χαρακτηριστικό της θεομηνίας ήταν τόσο η διάρκεια όσο και η ένταση, αποτέλεσμα της οποίας ήταν, μέσα σε τρεις ώρες οι τεράστιοι όγκοι νερού και ποταμού Κηφισσού και των χειμάρρων να έχουν κατακλύσει τις Δυτικές και Βορειοδυτικές χαμηλές περιοχές της πρωτεύουσας.

Οι περιοχές που υπέστησαν τις μεγαλύτερες απώλειες και καταστροφές ήταν οι εξής:

Μπουρνάζι, Άγιος Φανούριος, Περιοχή Πολυτέκνων, Ρίμινι, Νέα Σφαγεία Αθηνών (Ταύρος), Θησείο, Αιγάλεω, Μοσχάτο, Νέο Φάληρο, Κοκκινιά, Άγιος Ιωάννης Ρέντης.

Σε πολλά σημεία το νερό έφτασε σε ύψος τα δύο μέτρα, ενώ σύμφωνα με στοιχεία από εφημερίδες της εποχής, οι υλικές ζημιές που προκάλεσε ο κυκλώνας ήταν οι μεγαλύτερες της 50ετίας. Εντός ελάχιστου χρονικού διαστήματος οι κεντρικές οδοί της πόλης, οι μεγάλες αρτηρίες και οι δυο μεγάλοι χείμαρροι, Κηφισσός και Ιλισσός, κατακλύσθηκαν από τα νερά τα οποία παρέσυραν στο πέρασμά τους κάθε είδους αντικείμενο.

Ειδικά στον Κηφισσό, λόγω του μεγάλου όγκου των υλικών που μεταφέρονταν από τα ορμητικά νερά, έφραξε σε πολλά σημεία της κοίτης και των γεφυρώσεων, με αποτέλεσμα να ανυψωθούν τα νερά, πλημμυρίζοντας όλες τις χαμηλές περιοχές και κατακλύζοντας ολόκληρες τις κατοικημένες περιοχές Αγίου Φανουρίου Ιλίου, Πολυτέκνων Ιλίου, Ρίμινι Ιλίου, Αγίων Αναργύρων, Μπουρναζίου και Περιστερίου. Καταγράφηκαν: 18 νεκροί από πνιγμό, μεταξύ αυτών και βρέφη κάποιων μηνών, καθώς και το σύνολο των μελών μιας οικογένειας στην περιοχή Πολυτέκνων.

Δεκάδες τραυματίες και εκατοντάδες άστεγοι βρήκαν καταφύγιο αρχικά στις μικρές εκκλησίες της περιοχής μέχρι να μεταφερθούν από τις τότε Αρχές σε διάφορα δημόσια κτίρια.

Ο δημοσιογράφος εφημερίδας της εποχής έγραφε στην λεζάντα μιας φωτογραφίας με αστέγους μέσα από το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου:

«Πρόσωπα πελιδνά και στεγνά βλέμματα γεμάτα απόγνωση, κουρασμένα από την αγρυπνία και την αγωνία της προηγούμενης νύκτας, προσπαθούν να ζεσταθούν μέσα στα λίγα σκεπάσματα που φιλάνθρωποι τους προσέφεραν, κάτω από τα καντήλια και το στοργικό και προστατευτικό βλέμμα των Αγίων στο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου».

Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, κάθε χρόνο, τη νύκτα της 5ης προς 6 Νοεμβρίου τελείται Ιερά Αγρυπνία και ιερό μνημόσυνο υπέρ των θυμάτων της θεομηνίας στο υπόγειο εσωτερικό παρεκκλήσιο του Ναού.